ID M

Bij 1 op 4000-5000 pasgeborenen is het op basis van het genitale uiterlijk voor een niet-getrainde arts niet onmiddellijk duidelijk of het om een jongen of meisje gaat.

Het is bijvoorbeeld niet duidelijk of het om een grote clitoris of kleine penis gaat, of om schaamlippen die (deels) vergroeid zijn, of een balzak die gespleten is. Het gaat hier enkel om hoe we iets moeten noemen, want het gaat bij iedereen, jongens/mannen en meisjes/vrouwen, eigenlijk altijd over hetzelfde weefsel (clitorophallus, labioscrotale plooien met bepaalde dimensies). Elke poging om duidelijke clitoris-of penis grenzen te bepalen (of schaamlippen of balzak-grenzen) is trouwens altijd subjectief, en hangt af van hoe er net gemeten wordt.

'Ambigu' is daarom zelf dus een zeer ambigue term om in deze context te gebruiken.

Er is een heel spectrum mogelijk van een 'ambigu' genitaal, en de ene variatie is al uitgesprokener dan de andere. Ook de vaker voorkomende variaties in sekse-kenmerken zoals niet-ingedaalde teelballen of hypospadie bij jongens,

en een grotere clitoris bij meisjes, kunnen beschouwd worden als onderdelen van dat spectrum van een ambigu genitaal.

MYTHES

1. WAT IS EEN 'AMBIGU' GENITAAL EN HOE VAAK KOMT HET VOOR?

OVER DE EEUWEN

2. WAT VEROORZAAKT HET?

Een 'ambigu' genitaal heeft meestal te maken met de werking van testosteron en de gevoeligheid van het lichaam erop.

Bij mensen met XX chromosomen, zoals bij CAH, kan er productie zijn van extra testosteron via de bijnieren, wat soms een ambigu genitaal met zich meebrengt.

Bij mensen met XY chromosomen, zoals bij het partiële androgeenongevoeligheidssyndroom, kan het lichaam minder gevoelig zijn voor het geproduceerde testosteron, wat ook tot een ambigu genitaal kan leiden.

Bij mensen met XY chromosomen en gonadale dysgenesie, produceren de geslachtsklieren niet zoveel hormonen als verwacht, wat eveneens een invloed heeft op de ontwikkeling en uitzicht van het genitaal.

Er zijn heel wat hormonale en genetische oorzaken mogelijk. Soms is een ambigu genitaal ook een 'symptoom' van een ander onderliggend syndroom. Onderzoek kan dat verder in kaart brengen.

3. ONDERZOEK

Een ambigu genitaal wordt bijna altijd bij de geboorte vastgesteld. Milde vormen van een ambigu genitaal-spectrum, zoals een grotere clitoris, kunnen ook op latere leeftijd pas vastgesteld worden, zoals in de puberteit.

Een ambigu genitaal is geen medisch spoedgeval, maar kan in sommige gevallen wel wijzen op CAH of bijnierschorshyperplasie, dat wel hormonaal behandeld moet worden.

Bij 'vaststelling' van een ambigu genitaal, zal vaak eerst een bloedname gebeuren. Enkele bijkomende onderzoeken, zoals een chromosomen onderzoek, hormonaal onderzoek en stimulatietesten, echografisch onderzoek van de (bij)nieren en inwendige reproductieve organen, en genetisch onderzoek kunnen ook worden ingezet om de specifieke biologische achtergrond verder in kaart te brengen.

4. ERFELIJKHEID

Hangt af van de precieze oorzaak.

Heel wat variaties in sekse-kenmerken die een of andere vorm van een ambigu genitaal met zich meebrengen, worden door een spontane genetische verandering veroorzaakt, die niet wordt doorgegeven door de biologische ouders.

Verder genetisch onderzoek kan hier een licht op werpen

5. OPVOLGING AMBIGU GENITAAL

Is een ambigu genitaal reden tot medische bezorgdheid?

Een ambigu genitaal heeft meestal geen medische gevolgen, maar kan in sommige gevallen wel wijzen op CAH of bijnierschorshyperplasie, dat wel hormonaal behandeld moet worden.

Is er ingreep aan het ambigu genitaal medisch noodzakelijk of is het vooral een cosmetische ingreep?

Indien urine het lichaam niet kan verlaten, is dat wel een medisch noodzakelijk reden om in te grijpen. Lichamelijk onderzoek, via een vagino-of uroscopie, kan dat uitwijzen.

In de meeste gevallen is een operatie die bedoeld is om het ambigu genitaal typisch 'vrouwelijker' of 'mannelijker' te maken, niet medisch noodzakelijk.

Het kan hierbij onder meer gaan om een

operatie om de clitoris te verkleinen
operatie om de (deels) vergroeide schaamlippen van elkaar te scheiden of scrotumhelften bij elkaar te brengen
operatie om de plasbuis aan de top van de penis te laten uitmonden
operatie aan de vagina en plasbuis op jonge leeftijd, om sommige seksuele activiteiten te vergemakkelijken op latere leeftijd

Als een operatie niet medisch noodzakelijk is, heeft ze vaak als doel het uiterlijk te veranderen, en wordt ze soms ook een cosmetische operatie genoemd.

In dat geval is er steeds voldoende tijd om hier een beslissing over te nemen, en te overleggen met beroepsmensen en andere personen die een gelijkaardige ervaring hebben.Contacten met andere ouders van kinderen met een atypisch uiterlijk, of volwassen personen, kan helpen om de redenen na te gaan waarom net voor een onomkeerbare operatie wordt gekozen, wat de reactie van het kind er later op kan zijn (tevreden of niet, gevolgen voor seksualiteit en zelfbeeld, gevolgen voor ouder-kind relatie ) en hoe er kan omgegaan worden met stress, vragen en eventueel negatieve reacties, van anderen of van het kind zelf (Liao & Simmonds, 2013; Lundberg, 2017).

Wat zijn de gevolgen van ingrijpen en niet-ingrijpen op jonge leeftijd?

Onderzoek wijst op specifieke gevolgen voor elk type beslissing, en daarom is het ook nuttig om te weten over welke ingreep het precies gaat.

Er bestaat niet echt onderzoek dat de gevolgen van ingrijpen op jonge leeftijd vergelijkt met de gevolgen van niet-ingrijpen. Het meeste onderzoek is gebeurd bij mensen die op jonge leeftijd zijn geopereerd. Onderzoek bij kinderen die niet zijn geopereerd, staat in zijn kinderschoenen.

Uit beide types onderzoeken kunnen we volgende algemene gevolgen afleiden, voor kinderen, hun ouder(s) en de relatie tussen ouder-kind. We staan uitgebreider stil bij de effecten op de persoon zelf, omdat die de centrale persoon is.

> Klik hier voor een schematisch overzicht van de gevolgen van ingrijpen en niet-ingrijpen op jonge leeftijd.

We geven ook enkele vragen mee die je jezelf kan stellen als je twijfelt over een ingreep.

6. PUBERTEIT

Bij enkele variaties in seksekenmerken, zoals bij CAH, kan de clitoris wat verder groeien als de hormoonmedicatie niet goed is afgesteld.

Bij andere variaties, zoals bij het partieel androgeen ongevoeligheidssyndroom, 5a RD type 2 deficientie of 17b HSD-3 deficientie, kan de clitoris onder invloed van testosteron geproduceerd door de teelballen in de puberteit eveneens wat verder groeien, omdat het lichaam er (deels) gevoelig voor is. Ook de stem kan wat dieper worden, en soms treedt er extra lichaams- of gezichtsbeharing op.

Dat gebeurt vaak niet van de ene op de andere dag, en niet op spectaculaire wijze. Meisjes kunnen deze veranderingen zelf monitoren.

Sommige meisjes zijn helemaal niet blij met deze veranderingen, en er kan dan overlegd worden met artsen hoe de veranderingen gestopt kunnen worden. Er kan voorgesteld worden om de geslachtsklieren, als die er zijn en als ze testosteron produceren, weg te nemen.

Over de voor-en nadelen van het wegnemen van geslachtsklieren, klik hier.

Andere meisjes zijn echter wel blij met deze veranderingen, vooral als ze twijfelen over hun gevoel meisje of jongen te zijn. Het is niet omdat meisjes een grotere clitoris hebben, dat ze meer twijfelen aan hun gevoel meisje te zijn. Maar net als vrouwen zonder grote clitoris, kunnen meisjes en vrouwen met een grotere clitoris het gevoel hebben dat ze op een bepaald ogenblik liever als man door het leven willen.

7. FERTILITEIT

Hangt af van de precieze oorzaak en wat het inwendig lichamelijk onderzoek uitwijst
Bij meisjes en vrouwen met XX chromosomen en een grotere clitoris, zoals bij CAH, is er vaak wel vruchtbaarheid. Bij vrouwen met XY chromosomen en een grotere clitoris, zoals bij het partieel ongevoeligheidssyndroom, 5a RD type 2 deficientie of 17b HSD-3 deficiëntie is er geen tot zeer beperkte vruchtbaarheid gerapporteerd.